İşletmelerde Stok Kavramı ve Stok Yönetimi

İşletmelerde Stok Kavramı ve Stok Yönetimi

Değişik türden bir benzetmeyle stok kelimesi ele alınırsa; insanlar temel ihtiyaçlarından biri olarak kendini sürekli geliştirmek ve yeni bilgiler edinmek istemektedirler. Her saniye insan beyni yeni mesajlara maruz kalmaktadır.

İhtiyaçların sürekli olarak değişimi sayesinde beyne gönderilen mesajlarda haliyle bir değişime uğramaktadır. Öğrenilen her yeni veri bir öncekinin değerini kaybetmesine neden olmaktadır. Elde edilen bu yeni veriler sayesinde belki de insanlar hayatlarını değiştirebilecek bir sürü kararlar vermektedirler. Beyne iletilen bilgiler oradaki bir depoda saklı ve değersiz olanlar ise unutulması ve silinmesi gerekenlerdir.

Yeni edinilen bilgiler zamanı geldiğinde zor durumlardan kurtaranlar, unutulması gereken ve değersiz olan bilgiler ise genellikle zor durumda bırakanlardır. Bu durumu bir işletme için düşünürsek modası geçmiş ya da artık talep görmeyen mallar depoda saklandığı sürece işletmeye ekstra maliyet getirmektedir oysa yenilikleri takip edip, müşteri siparişlerine tam zamanında cevap vermek ve depoda planlanan talebe göre stok bulundurmak ise maliyetlerin düşmesi, kârın artması demektir.

Günümüzde teknolojinin hızla gelişmesiyle tüketici tercihlerinin de hızlı bir şekilde değiştiği görülmektedir. Küreselleşen ekonomi şartlarında gerek büyük ölçekli işletmeler gerek küçük ve orta ölçekli işletmeler tüketici ihtiyaçlarına en kısa sürede cevap vermek isteyeceklerdir. İşte tam böyle bir rekabetin olduğu ortamda işletmelerin maliyetleri azaltarak, kâr sağlayabilecekleri bir stok yönetimine ihtiyaçları vardır.

Bu konuda yapılan genel tanımlardan biri olarak stok, hem üretim sürecindeki duraksamalara karşı alınan önlem, hem de nihai ürün aşamasında yaşanan talep belirsizlikleri karşısında ürünlerin depoda belli bir süre bekletilmesidir. Bir başka ifade ile henüz satılmamış, ya da üretim için hazırda bekletilen ve istenilen zaman nakde çevrilebilen tüm değerlerdir. (KAYA,2004:4)

KOBU’nun tanımına göre stok; bir üretim sisteminde mamul üretimine dolaylı veya dolaysız olarak katılan tüm fiziksel varlıklar ve mamuller içinde düşünülebilir. Bir diğer tanımına göre; depo edilen her değer sayılır. Söz konusu varlıkların miktarı veya parasal değeri ile ölçülür.(KOBU, 2008:327)

Stok, bir firmanın ortaya çıkabilecek ani ihtiyaçları karşılamak ve üretimin kesintiye uğramadan sürdürülmesini sağlamak amacıyla her an el altında bulundurduğu mamul mal, hammadde ve ara malları miktarıdır. (SEYİDOĞLU, 1992:794-795)

Ticari ve sanayi işletmelerinde farklı şekilde tanımlanan, işletmelerin sektörlerine ve özelliklerine göre değişiklik göstermektedir. Sanayi işletmeleri açısından işletmelerin ortaya koyabileceği ani ihtiyaçları karşılamak ve üretimin kesintiye uğramadan sürdürülebilmesini sağlamak amacıyla her an el altında bulundurulan mamul, malzeme, hammadde ve yarı mamul miktarına denir. Ticari işletmeler açısından stok ise; satılmak amacıyla bulundurulan malların belirli bir tarihteki miktarı olarak tanımlanır. (KAYA,2004:4-5)

Stoklar

İşletme türleri ve büyüklüklerine göre değişiklikler ve önem taşırlar. Sanayi işletmelerinin hammadde ve malzeme ile yarı mamul ve 5 mamulden oluşurken, ticari işletmelerin stokları genellikle doğrudan doğruya alım satım konusu ticari mallardan oluşur. (KAYA, 2004:4)

İşletmelerin belirsizliklere karşı almış oldukları önlem olup hiç bir zaman amaç değildir. Yok edilemese dahi azaltılmalıdır. İki varoluş nedeni vardır. Bunlar; Talebin bilinmemesi, sistemdeki verimsizliklerdir. Talep edilen miktar arz edilen miktar ile veya bir diğer deyişle sipariş miktarı, tedarik miktarı ile tamamen eşdeğer olmadığından, söz konusu olmaktadır. (KÜÇÜK, 2011:22-23)

Yukarıdaki tanımlar ışığında genel bir tanım yapılabilir; hem operasyonun devamı hem de müşteri gereksinimlerinin zamanında karşılanması maksadıyla üretmek veya hizmet sunmak zorunlu bir davranıştır. Bu akışın sürekli sağlanması ve kazanç elde etmek için yapılan her türlü birikime stok denilebilir.

İşletmelerin, stok seviyesini belirleme, depolama süresi, olağanüstü durumlar için bulundurulan seviyesinin tahmini, hangi tedarikçiyle çalışılması gerektiğine ilişkin sorunları çözüme kavuşturmak için bir yönetim sistemine ihtiyacı olacaktır. Stok yönetimi; işletmenin üretim, satış ve finansal koşullarını göz önüne alarak, işletmenin yapısına göre en ekonomik mal miktarını belirlemeyi ve bu miktarı aynı seviyede tutmayı amaçlar.

Stok yönetimiyle hareketleri sürekli olarak kontrol edilir. Bu kontrol sistemleri ilerleyen bölümlerde incelenmiştir. Yönetiminde önemli nokta, en küçük yatırımına karşı, en iyi hizmeti verebilmektir. En iyi hizmet düzeyi için kalma olasılığını en küçük orana indirgemeli ve işletmenin kârını maksimize edecek şekilde yönetim ve stok planlaması yapması gerekmektedir. (TEKİN, 2009:2-3)

Sonuç olarak, işletmelerin yönetim sistemi ile ilgili olarak, üretim ve pazarlama sürecinde istenilen ürünlerin, istenilen miktarda ve tam zamanında hazırlanmasını sağlayıp, işletme için optimum stok ve sipariş miktarını belirlemeyi amaçladıkları söylenebilir.

KAYNAK